Prawo inwestycyjne i gospodarcze Ogólne warunki umowne (OWU) i zastrzeżenie prawa własności – kilka słów o tym jak chronić swoje interesy przed niewypłacalnością kontrahenta

Dlaczego OWU i OWS są tak ważne?

Ogólne Warunki Umowne lub Ogólne Warunki Sprzedaży to dokument, który pozwala przedsiębiorcy na określenie zasad współpracy z klientem, co z kolei minimalizuje ryzyko nieporozumień i konfliktów. Dobrze przygotowane OWU pozwalają przedsiębiorcy na:

• Ujednolicenie zasad współpracy z kontrahentami , co znacząco upraszcza i skraca proces negocjacyjny.

• Minimalizowanie ryzyka prawnego , poprzez określenie kluczowych postanowień, takich jak termin płatności, odpowiedzialność stron czy możliwość odstąpienia od umowy.

• Ułatwienie egzekwowania należności poprzez ustalenie prawa i sądu korzystnego dla nas , zwłaszcza gdy umowa obejmuje długoterminową współpracę lub sprzedaż produktów o wysokiej wartości.

Warto przy tym pamiętać, że skuteczność postanowień OWU lub OWS zależy nie tylko od ich treści, ale również od tego, czy zostały one skutecznie włączone do umowy. Szczególnie istotne jest, aby strony były prawidłowo reprezentowane przy zawarciu umowy, a sama umowa spełniała wymogi formalne, w tym była podpisana przez osoby umocowane. W przeciwnym razie klauzule zabezpieczające mogą zostać uznane za nieważne, a interesy sprzedawcy – niezabezpieczone.

Zastrzeżenie prawa własności – co to jest i kiedy warto z niego skorzystać?

Zastrzeżenie prawa własności towaru to zapis umowny, który umożliwia sprzedającemu zachowanie prawa własności do sprzedawanego towaru aż do momentu pełnej zapłaty przez kupującego. W praktyce oznacza to, że nawet po wydaniu towaru kupującemu, sprzedający pozostaje jego właścicielem aż do uiszczenia pełnej ceny.

Dzięki zastrzeżeniu prawa własności, sprzedający ma możliwość odzyskania towaru w przypadku niewypłacalności kontrahenta, chroniąc się tym samym przed ryzykiem nieotrzymania zapłaty, również w przypadku ogłoszenia upadłości przez tego kontrahenta.

W sytuacji, gdy kupujący nie wywiązuje się z obowiązku zapłaty, sprzedający może dochodzić swoich praw, domagając się zwrotu towaru lub podejmując inne działania określone w umowie lub w OWU. Ta instytucja jest szczególnie użyteczna w transakcjach handlowych, zwłaszcza w przypadku sprzedaży środków trwałych, takich jak samochody, maszyny lub inne urządzenia. Dla takich towarów, zabezpieczenie w postaci zastrzeżenia prawa własności może być nie tylko narzędziem ochrony finansowej, ale również znaczącym elementem zarządzania ryzykiem. Niestety, w przypadku produktów spożywczych, zastrzeżenie to traci na wartości, ze względu na ich naturę – zanim dowiemy się i podejmiemy decyzję, że chcemy skorzystać z ewentualnego prawa zastrzeżenia własności, termin przydatności do spożycia może ulec tak dużemu skróceniu, że ponowne wykorzystanie lub ponowna sprzedaż takiego towaru będzie po prostu nieopłacalna lub wręcz niemożliwa.

Z prawnego punktu widzenia, bez zastrzeżenia prawa własności, rzecz sprzedana przechodzi na kupującego już z chwilą zawarcia umowy (gdy dotyczy rzeczy oznaczonych co do tożsamości, jak np. maszyny o zindywidualizowanych parametrach), albo z chwilą wydania (w przypadku rzeczy oznaczonych co do gatunku, jak np. standardowe narzędzia lub półprodukty). Co istotne — niezależnie od tego, czy cena została zapłacona. W konsekwencji, kupujący może rozporządzić towarem, np. go sprzedać, zastawić lub utracić, zanim sprzedawca otrzyma należną zapłatę.

W przypadku skutecznego zastrzeżenia, sprzedawca zachowuje prawo własności rzeczy aż do zapłaty całej ceny. Dodatkowo, jeżeli umowa zawierająca takie zastrzeżenie zostanie opatrzona umowy przez notariusza tzw. datą pewną, zabezpieczenie to może być skuteczne także wobec wierzycieli kupującego — zarówno w postępowaniu egzekucyjnym, jak i upadłościowym.

Przykład z praktyki Kancelarii

Do naszej Kancelarii zgłosił się przedsiębiorca z problemem dotyczącym braku zastrzeżenia prawa własności w umowie sprzedaży. Polski przedsiębiorca z niemieckim kapitałem, sprzedał maszynę do polskiej spółki, i choć posiadał OWU, które było elementem umowy zawartej z kupującym, to jednak w tych OWU nie przewidziano postanowienia o zastrzeżeniu prawa własności. Maszyna została wydana kupującemu, ale płatność ostatecznie nie została uiszczona.

W międzyczasie kupujący ogłosił upadłość, a maszyna trafiła do masy upadłości. Gdyby w OWU tego przedsiębiorcy zawarto klauzulę o zastrzeżeniu prawa własności, przedsiębiorca mógłby skutecznie domagać się zwrotu maszyny i dalej nią dysponować nie ponosząc w praktyce żadnej straty (nie rozważamy w tym miejscu spadku wartości takiej maszyny z powodu upływu czasu). W tym przypadku, z powodu braku odpowiednich zapisów, odzyskanie maszyny stało się niemożliwe, a przedsiębiorcy udało się odzyskać jedynie małą część swojej wierzytelności, pozostałej po zaspokojeniu w ramach postępowania upadłościowego innych wierzytelności mających pierwszeństwo przed wierzytelnością przedsiębiorcy (podatki, składki ZUS, wynagrodzenia pracownicze). Zastrzeżenie prawa własności mogłoby zabezpieczyć interesy przedsiębiorcy i pozwolić mu na jej odzyskanie.

Podsumowanie

Przedsiębiorcy, którzy sprzedają produkty o dużej wartości, powinni szczególnie rozważyć wprowadzenie zastrzeżenia prawa własności do swoich ogólnych warunków sprzedaży. Jest to skuteczny sposób zabezpieczenia interesów finansowych i minimalizacji ryzyka w sytuacjach, gdy kontrahent staje się niewypłacalny.

Prawidłowe skonstruowanie OWU, zgodne z obowiązującymi przepisami oraz praktyką rynkową, to krok w stronę bezpieczniejszego, bardziej przewidywalnego biznesu. Nasza kancelaria doradza w zakresie tworzenia i optymalizacji OWU i OWS, aby najlepiej odpowiadały na potrzeby przedsiębiorców i chroniły ich interesy w międzynarodowym obrocie gospodarczym. Zapraszamy Państwa do kontaktu!